Burgerparticipatie. Wat is dat eigenlijk?

Burgerparticipatie is hot kunnen we wel stellen. Ook wij vragen de gemeente Leidschendam-Voorburg steeds om een traject in te gaan met échte participatie. Maar wat is participatie eigenlijk? Hoe definieert de overheid het en hoe vinden wij dat echte burgerparticipatie eruit ziet?

Als je gaat zoeken naar een definitie van burgerparticipatie kom je er al snel achter dat die eigenlijk niet bestaat. Hoewel de overheid veel rept over participatie blijkt in de praktijk dat iedereen zijn eigen definitie hanteert. Van simpelweg informeren over een project door een aankondiging in een lokale krant tot een stadspark dat volledig wordt bedacht door een burgerinitiatief. Het valt allemaal onder de noemer participatie. Een organisatie als Movisie gaat het bij het definiëren van participatie toch wel meer uit van een actievere rol van de burger:

“Bij burgerparticipatie gaat het om het betrekken van en de betrokkenheid van burgers bij overheidsbeleid. Maar ook om het nemen van initiatieven, het inspelen op ideeën en denkkracht van inwoners door burgerinitiatieven te faciliteren.”

Een andere veel gehanteerde definitie komt van onderzoekers uit Delft. Ook deze definitie sluit meer gelijkwaardiger rolverdeling tussen burger en overheid:

“Het vroegtijdig betrekken van burgers en andere belanghebbenden bij de vorming van beleid, waarbij in openheid en op basis van gelijkwaardigheid en onderling debat problemen in kaart worden gebracht en oplossingen worden verkend die van invloed zijn op het uiteindelijke politiek besluit.”

Verschillende verwachtingen

In de praktijk blijkt de overheid het informeren over en het aankondigen van plannen vaak te verwarren met participatie. Dat heeft als gevolg dat burger en overheid vaak verschillende verwachtingen hebben bij het woord participatie. Veel overheden zien voor de burger een passieve, toehorende rol. Is de burger geïnformeerd? Dan kan het onderdeel participatie worden afgevinkt. Burgers zien hun rol zelf meestal anders. Ze willen veel meer dan slechts geïnformeerd worden. Ze willen meedoen en tot op zekere hoogte ook kunnen meebeslissen. En dat laatste is helemaal niet gek. Veel participatietrajecten gaan over woon- of leefomgevingen. Beslissingen die de overheid neemt, hebben daardoor directe invloed op het woonplezier of welbevinden van burgers of inwoners. Dat burgers of inwoners zelf invloed op die besluitvorming willen is eigenlijk heel logisch.

Een overheid die participatie beperkt tot informeren doet vooral aan participatie voor de bühne. Het wordt ook wel ‘afvinkparticipatie’ genoemd. Het ter inzage leggen van een plan, het organiseren van een informatiebijeenkomst, een aankondiging in de krant. Het is allemaal afvinkparticipatie; burgers zijn weliswaar geïnformeerd, maar ze hebben niets in kunnen brengen en geen invloed kunnen uitoefenen.

Hoe wij participatie zien

Vlietland is een groot en complex project. Er zijn niet alleen belangen van inwoners uit verschillende gemeenten mee gemoeid. Het raakt ook aan grote maatschappelijke vraagstukken, zoals de wooncrisis, de stikstofcrisis, het gebrek aan groen in de Randstad en de problemen met teruglopende aantallen flora en fauna in Nederland. Wij vinden daarom dat participatie in zo’n traject veel verder moet gaan dan het inzien van een plan en de mogelijkheid om – nadat alles al in kannen en kruiken is – nog even te kiezen uit 3 kleuren afvalbakken. 

Wij zien participatie als meedoen in de breedste zin van het woord. Vanaf het moment dat de eerste ideeën gevormd worden tot en met het moment dat het project daadwerkelijk ten uitvoer komt.  Alleen zo creëer je echt draagvlak en alleen zo kom je tot gebiedsontwikkeling waar iedereen zich in kan vinden. 

Voordelen van participatie

Participatie waarbij de burger een veel grotere beïnvloedende rol heeft lijkt misschien in eerste instantie meer gedoe. Want je hebt rekening te houden met meer meningen en zult misschien water bij de wijn moeten doen. Maar échte participatie levert nog veel meer op. Dit zijn de voordelen:

Leidschendam-Voorburg en participatie

De gemeente Leidschendam – Voorburg blijkt die voordelen van echte participatie wel degelijk te zien. Ze streven zelf ook naar een pro-actieve en vergaande vorm van participatie. Duidelijkheid, vroegtijdig betrekken, gelijkwaardig en transparantie zijn enkelen van de kernwaarden waar de gemeente zich achter schaart in het samenwerken met haar inwoners. Kernwaarden die wij alleen maar kunnen toejuichen. Ze sluiten goed aan bij het participatietraject zoals wij dat voor ons zien. 

We willen graag dat de kwaliteit van het plan verbetert en het draagvlak wordt vergroot. De weerstand in de gehele regio tegen het huidige plan van de ontwikkelaar en exploitant is helder aangetoond door de 17.000 handtekeningen op de petitie ‘ houd Vlietland open en groen’ die binnen enkele weken werden verzameld. Dit kan onmogelijk terzijde worden geschoven via afvinkparticipatie. Het zou het toch al lage vertrouwen van burgers in de overheid nog verder doen dalen. 

Participatietraject voor Vlietland

Hieronder hebben we geschetst hoe een participatietraject voor Vlietland eruit kan zien. We willen hier graag met de gemeente en alle belanghebbenden voor het hele plangebied Vlietland-Noordoost mee aan de slag. Want – zoals de gemeente zelf aangeeft in de participatie afspraken – “participatie is nodig om de kwaliteit van plannen te verbeteren en betrokkenheid te vergroten”.

Over participatie is inmiddels al veel gezegd en geschreven. Lees meer over de voordelen van participatie en manieren om participatie vanaf het begin te organiseren in onderstaande artikelen: